Jana Moyson
Berlijn
door mijn lens
Fotografie en reizen: twee van mijn grootste passies. Van jongs af aan ben ik in de ban van fotografie. Zo volgde ik in het derde middelbaar samen met mijn toenmalige beste vriendin een fotografiekamp. Hier leerde ik heel wat tips & tricks om leuke foto’s te maken. Later begon ik te experimenteren met VSCO, een app waarmee je foto’s kan bewerken. Al snel merkte mijn omgeving op dat ik fotografie het liefste combineer met plaatsen waar ik nog nooit ben geweest. Wanneer ik reis, wil ik immers zoveel mogelijk van de omgeving vastleggen, graag op een unieke manier. En dat brengt me waar ik vandaag de dag sta. Met mijn grote passie voor fotografie wil ik Instagramwaardige foto’s maken die ik kan delen met anderen én die zorgen voor mooie herinneringen. Daarom creëerde ik voor mijn Berlijnverhaal een onepager van drie delen met elk een achterliggend verhaal.
Berlijn: het merk
Vandaag de dag kent iedereen Berlijn als een leuke plaats waar je van alles kan beleven. Tientallen jaren geleden dachten de mensen echter anders over Berlijn. In dit deel van mijn individuele opdracht wil ik stilstaan bij hoe Berlijn nu is als stad en als merk.
Sinds 1993 heeft Berlijn een nieuw centrum: de Potsdamer Platz. Dit plein heeft een zeer interessante geschiedenis: tijdens de tijd van de DDR werd het plein in tweeën gedeeld door de bouw van de muur. Vandaag de dag verbindt dit nieuwe centrum cultuur, dienstverlening en handel. Als toerist kan je hier genieten van theater, bioscoop en winkels. En ook de moderne architectuur mogen we zeker niet vergeten.
Berlijn heeft niet alleen een nieuw centrum gekregen, maar is sinds de val van de Berlijnse muur ook het nieuwe centrum voor hedendaagse kunst geworden. Toen de muur viel, ontstonden er heel wat mogelijkheden voor kunstenaars. Een woning huren kostte bijna geen geld waardoor ze zich uitsluitend konden focussen op hun kunst. Dat zorgde ervoor dat kunstenaars van over de hele wereld naar Berlijn kwamen. Anders dan in de tijd van de DDR werd kunst een middel om de zelfexpressie te uiten, vaak in combinatie met persoonlijke thema’s. Zo is de East Side Gallery een schilderij waarop 118 kunstenaars uit 21 landen 106 werken maakten.
Gedurende mijn verblijf in Berlijn volgde ik de themadag ‘Hip & Trendy Berlin’, gegeven door één van onze docenten Vincent Buyssens. Hij vertelde ons die dag meer over de Berlijnse mode. De laatste jaren zijn er steeds meer opkomende ontwerpers met een jonger profiel waardoor de trends veranderen. Zo zien we dat er steeds vaker sprake is van streetwear, een term die eigenaars van designerwinkels liever niet horen. Daarnaast gaan ontwerpers steeds vaker samenwerken met kunstenaars en openen veel internationale ontwerpers hun winkels in Berlijn. Het zal je daarom niet verbazen dat Berlijn een grote diversiteit biedt aan winkels. Van designerkleding en de ‘basic’ trends tot streetwear en ongewone trends: je vindt het allemaal in Berlijn!
Wat ik hierboven vermeldde is natuurlijk heel toeristisch gericht. Hoe voelt een échte ‘Berliner’ zich in een stad met zoveel geschiedenis de dag van vandaag? Ik las enkele artikels en constateerde dat heel wat inwoners gelukkig zijn in Berlijn. In Berlijn zijn het verleden en de geschiedenis onvermijdelijk aanwezig en alomtegenwoordig. Toch zien de inwoners dit niet als een belemmering. Net na de val van de muur gaf de stad vrijheid, wat unieke kansen creëerde voor de creatieven.
'Twee joden weten wat een bril kost'
Met dit gezegde wil ik graag mijn tweede deel introduceren. Het gezegde betekent dat we elkaar niets wijs hoeven te maken. Dat vind ik toepasselijk wanneer ik terug denk aan de Tweede Wereldoorlog: de inwoners van Berlijn moesten elkaar niks wijs maken, ze hadden al snel een vermoeden van wat er met de joden gebeurde. Toch besloot iedereen om te zwijgen. Zwijgen… dat is ook het enige wat ik kon doen toen onze gids vertelde over de architectuur van het Joods Museum. Enkele minuten daarvoor wandelde ik een zaal binnen zonder goed en wel te weten waarom de grond omhoog ging en scheef lag. Voor alles was een verklaring en daar stond ik dan met mijn mond vol tanden. Het gevoel dat ik kreeg in dit museum wil ik heel graag beschrijven in dit deel van mijn individuele opdracht.
Het Joods Museum werd ontworpen door de Joodse architect Daniel Libeskind. Met dit museum vertelt Daniel een verhaal dat niet met woorden te vertellen valt. Dit maakt Daniel allemaal mogelijk dankzij de combinatie van vorm, materiaal en kunst. Hoewel je in alles wat je ziet het onmenselijke verhaal voelt, stond ik bij drie specifieke momenten te trillen op mijn benen.
 |  |  |
|---|
Het eerste moment was in de ‘Tuin der Verbanning’. In deze tuin was geen gras te zien, maar wel grote betonnen blokken van meters hoog. De gang die naar deze tuin leidde, toonde ons dat de Joden aanvoelden dat ze niet langer gewenst waren. Sommige Joden zochten een uitweg en kwamen in deze Tuin der Verbanning terecht. De Joden die op weg waren naar deze tuin, dachten dat ze een uitweg hadden gevonden. Dat ze waren ontsnapt aan de gruwelijke daden die zouden volgen. Maar dat was niet zo. In werkelijkheid kwamen ze nu in een volledig nieuwe omgeving terecht waar ze niets of niemand kenden en waar ze beseften dat ze alles achter hadden moeten laten omdat ze werden verbannen uit hun eigen land.
Het tweede moment was in de Holocausttoren. Nietswetend stap je een donkere kamer binnen waarbij de deur met een harde knal achter je dicht valt. Op dat moment denk je: ik zit gevangen. Dat was exact wat er met de Joden gedaan werd. In de kale, koude, donkere en lege ruimte besef je hoe deze mensen zich moesten voelen. Ergens in de ruimte hangt een ladder. Veel te hoog om er aan te kunnen, maar moest je er op de een of andere manier toch ooit bij geraken, is dat geluk van korte duur. Wanneer je de ladder volgt, merk je dat de ladder uitkomt op een zwarte muur. Een symbool dat zegt dat er helemaal geen uitweg was.
Het derde moment was in de ‘Memory Void’, een herdenking aan alle slachtoffers van oorlog en geweld. Het is een lege ruimte waar 10 000 gezichten op de grond liggen. Over deze gezichten mochten we wandelen, maar wanneer ik dat deed, wist ik niet hoe ik mij moest gedragen. Ik kreeg het gevoel dat ik over mensen heen liep alsof ze niks betekenden. Ik werd er gewoon stil van…
Dit museum heeft een grote indruk op mij nagelaten. Ik vind dan ook dat iedereen dit museum eens zou moeten bezocht hebben in zijn/haar leven. Al raad ik je wel aan om het museum met een gids te bezoeken. Anders zou ik heel wat dingen niet begrepen hebben die van zo’n groot belang zijn.
Grafisch design: een stukje geschiedenis
In het laatste deel van mijn individuele opdracht wil ik het grafisch design in Duitsland doorheen de jaren beschrijven. De Tweede Wereldoorlog is hierbij mijn startpunt en de periode rond de bouw van de Berlijnse Muur is waar ik eindig. Grafisch design wil ik graag verwerken in deze opdracht omdat ik er zelf graag mee bezig ben. Daarnaast wil ik graag een stukje geschiedenis geven bij de advertenties die ik toon, omdat de omstandigheden uit de tijd waarin de affiches gemaakt zijn een invloed hadden op het grafisch design.
‘Overwinning tegen elke prijs’ is wat er te lezen staat op de advertentie. Deze advertentie dateert van net voor de Tweede Wereldoorlog. Hitler was toen bezig aan de uitbouw van zijn Arische rijk waarin alleen plaats was voor de ‘Übermensch’. Joden, Arabieren, zigeuners, homoseksuelen en geestelijk gehandicapten hoorden daar niet bij. Om de bevolking te overtuigen van deze idealen waren gigantisch veel propagandaposters nodig. Zowel Hitler als Stalin maakten hier gebruik van waarbij ze zichzelf en het volk als helden voorstelden. Dit is het heroïsch realisme.
In de jaren 50 was ‘Carpe Diem’ het motto omdat de bevolking de Koude Oorlog in de lucht voelde hangen. Dankzij het Marshallplan kreeg Europa geld van de VS om alles terug op te bouwen. De Europeanen hadden het relatief goed en mensen begonnen meer en meer te consumeren. Sportieve en blitse wagens werden graag gezien en de Rock’n roll-cultuur maakte zijn intrede. Jongeren liepen rond met een leren vest en vetkuif. Grafisch ontwerpen werd vanaf de jaren 50 een vak apart waarbij er onder andere nieuwe lettertypes zoals Helvetica ontstonden.
In de jaren 60 hadden mensen het gevoel dat alles mogelijk was. Zo maakten de Rock’n roll-teenagers plaats voor de flowerpower-hippies. Deze hippies vulden hun dagen met drugs, vrije liefde en psychedelische muziek. In 1961 bereikte de Koude Oorlog een historisch dieptepunt met de bouw van de Berlijnse muur die de West-Duitse en Oost-Duitse bevolking scheidde. Massaconsumptie werd een deel van het dagelijkse leven en daar zochten kunstenaars en designers naar inspiratie. Popart had invloed op de designwereld. Zo verschenen producten in gelijkaardige felle kleuren, hadden gewaagde vormen en werden gemaakt uit plastiek. Ik koos voor een grafisch design van The Beatles omdat zij in 1967 het album ‘Sgt Pepper’s Lonely Hearts Club Band’ uitbrachten. Dit album bevat het nummer ‘Lucy in the sky with diamonds’ dat zou verwijzen naar de drugs LSD.
Mijn Berlijnverhaal
Dit was mijn Berlijnverhaal. Ik hoop dat ik met deze onepager een interessante kant van Berlijn weer heb kunnen geven die mensen aanspreekt om de stad te bezoeken. Naar mijn mening is het een fantastische stad met veel verborgen plekjes. Hopelijk kan ik snel nog eens terug gaan.
Bronnen:
- Berlijn vandaag de dag - ESL PROLOG-Berlijn. (z.d.). Geraadpleegd op 1 maart 2020, van http://www.prolog-berlin.com/nl/berlijn-vandaag.htm
- Het Joods Museum in Berlijn: meer dan een museum | NH Hotel Group. (z.d.). Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.nh-hotels.nl/reisgidsen/berlijn/joods-museum
- Marianne Visser van Klaarwater. (2014, 14 november). Berlijn :na de val van de muur werd de stad trendsetter van moderne kunst. Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.cultuurblogger.nl/2014/11/14/berlijn-trendsetter-van-moderne-kunst/
- Rogiers, L. (2018). Vormgeving: Print & Web (2018de-2019 druk editie). Mechelen: Thomas More.
- van Laethem, L. (2019, 6 december). David Chipperfield. Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.a-plus.be/nl/interview-nl/david-chipperfield/